زخم (سیروز کبدی)، التهاب کبد، سرطان کبد یا نارسایی کبد از خطرناک ترین عوارض کبد چرب هستند. بیماری کبد چرب یا استئاتوز کبدی در اثر جمع شدن چربی زیاد در کبد بروز می کند. وجود مقدار کمی چربی در کبد مسئله ای عادی است و جای نگرانی ندارد. اما جمع شدن مقدار زیادی چربی در این عضو، می تواند سلامت فرد را به خطر انداخته و باعث بروز عوارض کبد چرب شود.
کبد به عنوان دومین عضو بزرگ بدن، یکی از مهمترین و کارآمدترین ارگان ها است که وظایف زیر را بر عهده دارد:
- تولید عواملی که باعث مقاومت بدن در برابر عفونت ها می شوند.
- جذب و پردازش مواد مغذی از غذاها و نوشیدنی های مختلف
- تبدیل مواد مغذی به انرژی مورد نیاز بدن
- پاکسازی خون و فیلتر کردن مواد زائدی مثل توکسین ها و باکتری ها از آن.
- تولید فاکتورهایی برای لخته کردن خون و بهبود سریع تر زخم ها
- ذخیره سازی آهن
- تولید پروتئین مورد نیاز بدن
بیماری کبد چرب اغلب افراد دارای اضافه وزن را درگیر می کند. این بیماری در مراحل اولیه آسیب زننده نبوده و علائم خاصی ندارد. اما چنانچه روند درمان آن آغاز نشود، صدمات جدی مانند سیروز کبدی را به همراه خواهد داشت. علائم کبد چرب زمانی خود را نشان می دهند که مقدار چربی موجود در کبد به 5 الی 10 درصد از وزن این اندام برسد. کبد چرب از رایج ترین بیماری ها در جهان محسوب می شود. دلیل این مسئله را می توان تغییرات گسترده سبک زندگی و مصرف بی رویه مواد غذایی سرشار از قند و چربی دانست.
انواع بیماری های کبدی و روش های درمان آن
در ادامه این مقاله قصد داریم ضمن بررسی عوارض کبد چرب، به ارائه توضیحات مختصری راجع به این بیماری و علائم آن بپردازیم. پس اگر مایلید اطلاعات مفیدی درباره بیماری کبد چرب و عوارض آن به دست آورید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
بیماری کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب که اغلب در افراد دارای اضافه وزن دیده می شود، علائم خاصی نداشته و می تواند مشکلات جدی زیادی برای سلامت فرد مبتلا ایجاد کند. تغییر سبک زندگی و اصلاح تغذیه، مهمترین راهکارهای پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب هستند.
بیماری کبد چرب 2 نوع دارد:
- کبد چرب الکلی: کبد چرب الکلی زمانی اتفاق می افتد که علت این بیماری، مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی باشد.
- کبد چرب غیر الکلی یا NAFLD: چنانچه علت بیماری کبد چرب مصرف نوشیدنی های الکلی نباشد، این بیماری از نوع غیر الکلی خواهد بود. معمولا کبد چرب غیر الکلی به شرایطی اطلاق می شود که مقادیر زیادی چربی در کبد جمع شده باشد.
کبد در حالت طبیعی مقدار کمی چربی در خود دارد. اما در صورت مصرف بیش از حد الکل یا پرخوری، بدن کلیه کالری های دریافتی را تبدیل به چربی کرده و در کبد ذخیره سازی می کند. تجمع مقدار زیادی چربی در کبد به مرور زمان فرد را به بیماری کبد چرب مبتلا می کند.
علائم بیماری کبد چرب
با اینکه بیماری کبد چرب اغلب با علائم خاصی همراه نیست، در صورت پیشرفت بیماری می توان شاهد علائم زیر بود:
- کاهش اشتها
- دردهای ناحیه شکم
- احساس ضعف، گیجی یا خستگی
- خارش پوست
- زردی چشم و پوست
- حالت تهوع
- آسیت (جمع شدن مایعات در شکم)
- تورم پاها
- بزرگ شدن سینه در آقایان
- ریزش موی زائد
- مدفوع کمرنگ
- ادرار تیره رنگ
- کبودی یا خونریزی آسان
- ایجاد آکنه
- خشکی چشم
- کم خونی و سندروم پیش از قاعدگی شدید (در بانوان)
- کاهش وزن
- واریس
عوارض کبد چرب در آقایان و خانم ها
اولین مراحل بیماری کبد چرب در خانم ها و آقایان با علائم خاصی همراه نیست. با این حال پیشرفت بیماری می تواند عوارض جدی مثل سیروز کبدی در پی داشته باشد. از دیگر عوارض کبد چرب در زنان می توان به دیابت، فشار خون و مشکلات و بیماری های کلیوی اشاره کرد. همچنین خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی در کلیه افراد مبتلا به دیابت که دچار کبد چرب می شوند وجود دارد.
اگر مقدار زیادی چربی در کبد انباشته شود، می تواند کبد را ملتهب کند. عوارض التهاب کبد (استئوهپاتیت) در مردان شامل ایجاد بافت اسکار و جایگزینی آن با بافت طبیعی کبد می باشد. اگر به موقع برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و درمان آن اقدام نشود، عملکرد و بازدهی کبد دچار اختلال شده و عوارض شدیدی را ایجاد می کند. هرچند احتمال بروز عوارض کبد چرب در مردان و زنان وجود دارد، اما این عوارض در آقایان بیشتر اتفاق می افتد. دلیل این مسئله را می توان مصرف بیشتر الکل و سیگار در آقایان دانست.
عوارض کبد چرب برای مو
پروتئین هایی که در کبد ساخته می شوند، در رشد و حفظ سلامت بافت های مختلف بدن به خصوص مو تاثیر بسزایی دارند. همانطور که می دانید بافت مو از پروتئین بوده و عملکرد کبد در سلامت فولیکول ها و حفظ ضخامت موها تاثیرگذار است. از دیگر وظایف مهم کبد، می توان به ذخیره سازی و رها کردن آهن برای ساخت سلول های قرمز و هموگلوبین اشاره کرد. به همین دلیل در صورت بروز هرگونه اختلال در عملکرد کبد، سطح اکسیژن خود کاهش پیدا کرده و اکسیژن کافی به فولیکول های مو نمی رسد. این مسئله در نهایت به نازک شدن تدریجی و ریزش موها منجر می شود.
عوارض کبد چرب روی پوست
ابتلا به بیماری های شدید پوستی و فیبروز شدید کبدی، از رایج ترین عوارض کبد چرب به شمار می روند. هپاتیت و سیروز کبدی از دیگر عوارض کبد چرب هستند که تاثیرات منفی زیادی روی پوست باقی می گذارند. البته بیماری کبد چرب همواره با علائم و نشانه های پوستی خود را نشان نمی دهد. با این حال موارد زیر از رایج ترین عوارض کبد چرب روی پوست هستند:
- زرد شدن رنگ پوست و چشم ها
- تورم پوست و احساس دردهای شدید در ناحیه شکم
- تورم مچ پا
- خارش شدید پوست
- تیرگی نواحی خصوصی بدن
- ایجاد کبودی های شدید و بی دلیل در پوست
البته خارش شدید پوست در بیماری کبد چرب الکلی و غیرالکلی بسیار کم دیده می شود. این علامت در بیماری های کبدی دیگری مثل سیروز صفراوی اولیه (PBC)، کلستاز کبدی داخل رحمی و کولانژیت اسکلروزه اولیه (PSC) وجود دارد.
زمانی که کبد نتواند به خوبی مواد شیمیایی را تجزیه کند، رنگ پوست زرد می شود. کبد در واقع برای تجزیه کردن یک ماده شیمیایی با نام بیلی روبین، اقدام به ترشح یک سری آنزیم ها می کند. عدم تجزیه درست این ماده و در نتیجه قرار گرفتن مقدار زیادی از آن در خون، می تواند باعث زرد شدن رنگ پوست شود. از دیگر دلایل زرد شدن رنگ پوست، می توان به عفونت کبدی، سیروز و آلودگی به ویروس هپاتیت C اشاره کرد.
عوارض حاد و خطرناک کبد چرب
- سیروز کبدی: سیروز کبدی از خطرناک ترین مراحل بیماری کبد چرب است. طی این مرحله بافت زخم و عفونت جایگزین بافت سالم شده و عملکرد این ارگان را دچار اختلالاتی مثل نارسایی کبد می کند.
- سرطان کبد: سرطان کبد از دیگر عوارض کبد چرب است که بسیار شایع بوده و در صورت درمان نشدن این بیماری اتفاق می افتد. در این حالت کبد به جای پاکسازی خون، سم تولید می کند.
- هپاتیت الکلی: هپاتیت الکلی به عنوان یکی دیگر از عوارض کبد چرب، نارسایی کبد را به وجود می آورد. این بیماری تولید سم در کبد و آسیب رساندن به سلول های خونی را به همراه خواهد داشت. همچنین هپاتیت الکلی باعث می شود کبد قدرت تجزیه و سم زدایی خود را از دست داده و ملتهب شود.
عوامل ابتلا به بیماری کبد چرب
با اینکه دلیل قطعی ابتلا به بیماری کبد چرب همچنان ناشناخته است، می توان گفت ژنتیک در بروز آن تاثیر زیادی دارد. مطالعات نشان می دهد وجود برخی ژن های خاص در فرد، می تواند احتمال ابتلای او به بیماری کبد چرب را تا 27 درصد بالا ببرد. به گفته کارشناسان اگر سطح تری گلیسیرید خون فرد بیشتر از 150 الی 199 میلی گرم در دسی لیتر باشد، در واقع سطح تری گلیسیرید بالاست. از مهمترین و رایج ترین عوامل ابتلا به بیماری کبد چرب، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اضافه وزن و چاقی (به ویژه در ناحیه شکم)
- بالا بودن فشار خون
- دیابت نوع 2
- مقاومت به انسولین
- آپنه خواب
- سابقه بیماری های کبدی در خانواده
- ابتلا به سندروم های متابولیک
- یائسگی
- کم کاری غده هیپوفیز
- بالا بودن سطح تری گلیسیرید و کلسترول در خون
- کم کار بودن تیروئید
کاهش وزن سریع، عفونت هپاتیت C و مصرف داروهایی مانند گلوکوکورتیکوئیدها یا دیلتیازم، از دیگر عوامل ابتلا به بیماری کبد چرب هستند که شیوع کمتری دارند.
دلیل عمده ابتلا به بیماری کبد چرب الکلی، مصرف مشروبات الکلی است. پس از مصرف الکل، کبد اقدام به تجزیه و خارج کردن آن از بدن می کند. در طی فرایند تجزیه، سموم مضری توسط الکل آزاد می شود که باعث التهاب کبد شده و آسیب های جدی به سلول های این ارگان می زند.
درجه بندی بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب در اغلب موارد باعث بروز مشکل جدی نشده و عملکرد کبد را مختل نمی کند. با این حال کبد چرب در 7 الی 30 درصد افراد مبتلا به این بیماری، به مرور وخیم تر شده و در سه مرحله پیش می رود. متخصصان بیماری کبد چرب را با در نظر گرفتن تفاوت های قابل رویت در بافت کبد، در دسته بندی های زیر قرار می دهند:
- کبد چرب گرید 1 (استئاتوهپاتیت): گرید 1 مربوط به زمانی است که چربی اضافی در خارج از بافت کبد جمع شده و بیماری در مراحل اولیه خود قرار دارد. کبد در این مرحله دچار التهاب، تورم و آسیب شده است. بیماری در این مرحله علائم خاصی نداشته و صرفا از طریق آزمایش های تخصصی (AST یا SGOT) و (ALT یا SGPT) (آزمایش بررسی آنزیم های آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز) قابل تشخیص خواهد بود. در این مرحله که به گفته پزشکان بیماری خاموش نام دارد، هنوز اختلالی در عملکرد کبد ایجاد نشده است. از آنجا که بیماری کبد چرب گرید 1 باعث بزرگ شدن کبد می شود، بیمار معمولا دردهای شدیدی را در ناحیه بالا و سمت راست شکم خود احساس خواهد کرد. از دیگر علائم شایع کبد چرب می توان به استفراغ، احساس خستگی یا بیماری، کاهش اشتها و کاهش وزن اشاره کرد.
- کبد چرب گرید 2 (فیبروز): در این مرحله بخش هایی از کبد دچار آسیب شده است. کبد چرب گرید 2 در صورت درمان نشدن به موقع، می تواند مشکلات جدی از جمله بیماری های کلیوی یا افزایش فشار خون را به همراه داشته باشد. مهمترین علائم و عوارض کبد چرب گرید 2 شامل احساس خستگی شدید، تورم شکمی (آسیت)، احساس درد یا ناراحتی در قسمت راست و بالای شکم، بزرگ شدن طحال، زرد شدن رنگ چشم و پوست (یرقان)، قرمزی کف دست ها و تورم رگ های خونی زیر سطح پوست می باشد.
- کبد چرب گرید 3 (سیروز کبدی): جایگزین شدن بافت اسکار با بافت سالم و کاهش عملکرد کبد در این مرحله اتفاق می افتد. این مرحله در صورت پیشرفت، می تواند عملکرد کبد را به کلی مختل کرده و باعث بروز عوارضی مثل سرطان یا نارسایی کبدی شود.
درمان بیماری کبد چرب
اولین قدم برای جلوگیری از پیشرفت عوارض کبد چرب و درمان این بیماری، تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی در کنار پیروی از یک برنامه ورزشی منظم است. این اقدامات تاثیر فوق العاده ای در درمان بیماری کبد چرب و کاهش التهابات ناشی از آن دارند. از دیگر اقداماتی که به درمان بیماری کبد چرب کمک می کند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش وزن
- مصرف ویتامین E به تجویز پزشک
- مصرف داروهایی که پزشک برای کنترل کلسترول، دیابت و تری گلیسیرید تجویز می کند.
- قطع مصرف مشروبات الکلی
- مصرف داروهای گیاهی
- مصرف فیبر (برنج قهوه ای و غلات کامل)
- مصرف امگا3 (ماهی سالمون و ساردین)
عوارض کبد چرب در صورت تشخیص این بیماری در مراحل اولیه، بسیار کمتر خواهد بود. اگر به موقع برای درمان این بیماری اقدام شود، تا حد زیادی می توان چربی جمع شده در کبد را کاهش داد.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم به بررسی عوارض بیماری کبد چرب، انواع کبد چرب، علل ابتلا به این بیماری و… بپردازیم. بیماری کبد چرب از آن دسته بیماری هایی است که می تواند سلامت عمومی بدن را تحت تاثیر قرار دهد. چون کبد از حیاتی ترین عضوهای بدن است که اقدامات مهمی مثل پاکسازی خون را انجام می دهد. این بیماری معمولا در نتیجه چاقی، مصرف داروهای جانبی، ابتلا به چربی خون یا دیابت، کاهش وزن سریع یا به صورت ارثی و ژنتیکی اتفاق می افتد.
بیماری کبد چرب را نمی توان به راحتی تشخیص داد و برای این کار معمولا از تست خون استفاده می شود. بالا بودن سطح آنزیم های کبدی در تست خون، میتواند نشان دهنده آسیب دیدگی کبد و ابتلا به این بیماری باشد. همچنین پزشک ممکن است برای تشخیص درجه پیشرفت بیماری کبد چرب، از بیوپسی کبد استفاده کند.
